Życie z chorobą Alzheimera jest trudne i dla pacjentów, i dla ich rodzin. Jak sobie z tym poradzić? Dla wielu osób pomocne okazuje się zdobycie wiedzy o przebiegu Alzheimera oraz dostępnych metodach leczenia i formach pomocy. Co warto wiedzieć?
Czym jest choroba Alzheimera? W dużym skrócie można powiedzieć, że to choroba neurodegeneracyjna (otępienna), która stopniowo powoduje coraz większe trudności w codziennym funkcjonowaniu pacjenta, a w końcu prowadzi do jego śmierci. Stan chorego pogarsza się w sposób stopniowy i nieunikniony, a co za tym idzie – zwiększa się jego zależność od opiekuna. W ostatniej fazie choroby osoba dotknięta Alzheimerem w ogóle nie funkcjonuje samodzielnie.
Aspekty poznawcze i behawioralne, czyli jakie zachodzą zmiany w życiu chorego
Zmiany, które zachodzą w życiu chorego, obejmują zaburzenia:
- Pamięci – najpierw krótkotrwałej, potem zanik wspomnień,
- Językowe – od trudności w wysławianiu się do całkowitego niezrozumienia mowy,
- Wzrokowo-przestrzenne – gubienie się nawet w znanym otoczeniu,
- Wykonawcze – trudności w liczeniu, zarządzaniu pieniędzmi i ocenie sytuacji,
- Zachowania – zmiany osobowości, chwiejność nastroju, apatia, depresja, agresja, niepokój,
- Ruchowe – objawy lub zespół parkinsonowski.
W początkowym okresie choroby zmiany są niewielkie (łagodne), dlatego warto jak najdłużej angażować chorego w codzienne obowiązki i czynności. Pomoże to podopiecznemu zachować samodzielność i niezależność. Stała stymulacja intelektualna, różnorodność bodźców emocjonalnych i umysłowych oraz aktywność społeczna i fizyczna w początkowej fazie choroby spowalniają rozwój zaburzeń poznawczych.
Codzienne czynności mogą być trudne dla chorego na Alzheimera
Uszkodzenie mózgu sprawia, że osoba cierpiąca na Alzheimera ma coraz większe problemy z codziennymi czynnościami. Mimo szczerych chęci, próby ugotowania obiadu kończą się przypaleniem garnka, a w torbach z zakupami znajduje się mnóstwo produktów – ale nie tych, po które chory się wybrał.Pacjenci mają też trudności z utrzymaniem higieny, załatwianiem potrzeb fizjologicznych i ubieraniem się, co stanowi dla opiekunów jedno z największych wyzwań. Może to wynikać z różnych przyczyn:
- Omamów wzrokowych i urojeń (np. przekonania, że ktoś obcy przebywa w łazience albo za oknem),
- Zapomnienia drogi do toalety albo zwykłego „niezdążenia”.
Co jednak ważne, nigdy nie jest to złośliwość podopiecznego – pamiętanie o tym pomaga zachować spokój i cierpliwość.
Jak wygląda leczenie i opieka nad osobą chorą?
Leczenie Alzheimera ma charakter długoterminowy, ciągły i, niestety, tylko objawowy.
- Farmakoterapia opiera się m.in. na donezepilu, rywastygminie i galantaminie (hamują działanie esterazy acetylocholinowej) oraz memantynie (zmniejsza efekt patologiczny podwyższonego poziomu glutaminianu). W razie potrzeby lekarz może wprowadzić też leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne itd.
- Wspomagająco stosuje się też terapie poprawiające funkcje poznawcze, np. treningi pamięci, reminescencję (wywoływanie wspomnień), terapia zajęciowa i środowiskowa.
- Opiekun powinien ściśle przestrzegać zalecanych dawek leków i pór podania, żeby zapewnić stały poziom substancji czynnych we krwi chorego. Poza tym chory musi pojawić się na wizycie kontrolnej raz na rok (a jeśli prowadzi pojazdy – co pół roku).
Co powinni wiedzieć najbliżsi, czyli porady dla rodziny i opiekunów
Poniżej znajdziesz odpowiedzi na kilka najważniejszych pytań, które często zadają sobie rodziny i opiekunowie chorych na Alzheimera.
Alzheimer – ile się żyje z chorobą?
Bliscy muszą nastawić się na to, że opieka będzie długotrwała i wymagająca. Chorzy średnio przeżywają 8-14 lat po wystąpieniu pierwszych objawów, ale zdarzają się też sytuacje, w których pacjenci po postawieniu diagnozy żyją nawet 20 lat.
Kto opiekuje się chorym na Alzheimera?
Opiekunowie to najczęściej współmałżonkowie pacjentów, sami schorowani lub niepełnosprawni. Często są to również dorosłe dzieci w wieku 40-50 lat, które muszą godzić obowiązki rodzinne i zawodowe z troską o rodziców (często bezskutecznie). Ponieważ zajmowanie się chorym na Alzheimera jest tak wymagające, warto zaangażować w pomoc jak najszersze grono osób. Im więcej opiekunów, tym łatwiej każdemu z nich.
Choć najczęściej chorym zajmuje się rodzina, w Polsce można skorzystać z usług placówek opiekuńczych:
- Domów dziennego pobytu – opieka kilka godzin w ciągu dnia w dni robocze, przeznaczona dla osób we wczesnej fazie choroby,
- Domów pomocy społecznej (DPS) – opieka stacjonarna, odpłatna (70% z renty lub emerytury chorego, reszta – ze środków rodziny lub gminy),
- Zakładów opiekuńczo-leczniczych – całodobowa i kompleksowa opieka, najczęściej dla osób w ostatniej fazie choroby (koszty w 70% pokrywa renta lub emerytura, ale do wysokości nie więcej niż 250% najniższego świadczenia, resztę – NFZ).
Pacjentowi przysługuje też opieka pielęgniarska finansowana przez NFZ w ramach:
- POZ – zlecona przez lekarza rodzinnego, najczęściej incydentalna (np. w celu podania leku w iniekcji lub kroplówce),
- Opieki długoterminowej – ok. 4 razy w tygodniu (wykonanie czynności pielęgnacyjnych i opiekuńczych).
Jak zaplanować dzień osoby z Alzheimerem?
Chory powinien mieć plan dnia, ponieważ ułatwia mu to funkcjonowanie. Warto zadbać o stałe pory wstawania, posiłków, różnych aktywności, kąpieli i snu. Co jednak może robić bliski, którego zdolności poznawcze są coraz gorsze? Przedstawiamy kilka propozycji:
- Sprzątanie mieszkania (np. zamiatanie podłogi, porządkowanie szuflad),
- Składanie prania (wielu chorych lubi „głaskać” różne powierzchnie, więc składanie ubrań sprawia im przyjemność),
- Pomoc w przygotowywaniu posiłków,
- Proste prace w ogrodzie,
- Prace artystyczne/manualne (kolorowanki, układanie puzzli, oglądanie zdjęć, gra w karty, prucie wełny itp.),
- Spacery (z osobą towarzyszącą),
- Zajmowanie się zwierzętami domowymi.
Czy Alzheimer jest dziedziczny?
Istnieje nieco wyższe ryzyko rozwoju choroby, jeśli wystąpiła ona u matki lub ojca, choć częściej zaburzenie pojawia się sporadycznie, a nie rodzinnie. Nie udowodniono też, że prawdopodobieństwo zachorowania na Alzhmeimera co drugie pokolenie (czyli po babci lub dziadku) jest większe.
Podsumowanie
Życie z chorobą Alzheimera jest ogromnym wyzwaniem – fizycznym, psychicznym, emocjonalnym i finansowym. Niewiele dolegliwości bardziej angażuje rodzinę do wieloletniej opieki nad pacjentem, dlatego opiekunowie nie mogą zapominać o swoich potrzebach. Jeśli zaniedbają własne zdrowie, nie będą w stanie pomóc bliskiemu z otępieniem.
Bibliografia:
- https://bibliotekanauki.pl/articles/614505.pdf. [dostęp: 10.12.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/neurologia/choroby/151134,choroba-alzheimera. [dostęp: 10.12.2024].
- https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/wywiady/150165,choroba-alzheimera-czyli-choroba-calej-rodziny. [dostęp: 10.12.2024].
- https://pacjent.gov.pl/aktualnosc/poradnik-dla-opiekunow-osob-chorych-na-alzheimera. [dostęp: 10.12.2024].
- https://www.nfz.gov.pl/gfx/nfz/userfiles/_public/dla_pacjenta/fop/opieka_nad_chorym_na_alzheimera.pdf. [dostęp: 10.12.2024].
- https://www.termedia.pl/neurologia/Dziedziczenie-choroby-Alzheimera-nowe-badania-,56864.html. [dostęp: 10.12.2024].