Leczenie choroby Alzheimera – dostępne metody i najnowsze badania

Leczenie choroby Alzheimera stanowi ogromne wyzwanie dla pacjenta, opiekunów i służby zdrowia. Nic dziwnego, że naukowcy badają aż 187 różnych cząsteczek o dużym potencjale terapeutycznym (Janik, 2024)! A jak to wygląda teraz? Czytaj dalej.

Choroba Alzheimera (AD) to przewlekła i postępująca choroba neurodegeneracyjna, która – jak się ocenia – dotyka od 400 do 600 tys. osób w Polsce (Romanowska, 2023) i około 13% populacji krajów wysoko rozwiniętych w wieku ponad 65 lat (Młynarczyk i wsp., 2016). Jej podłożem jest gromadzenie się w tkance mózgowej patologicznych struktur – blaszek β-amyloidu (Aβ) oraz splątków neurofibrylarnych (NFT), które u zdrowych osób są rozkładane. Choroba prowadzi do obumierania synaps, neuronów i utraty części mózgu, co skutkuje zmianą osobowości, zanikiem pamięci i funkcji poznawczych oraz całkowitą utratą samodzielności.

Znalezienie skutecznego leku na chorobę Alzheimera stanowi ogromne wyzwanie, głównie z powodu złożoności procesów neurochemicznych na poziomie neuronalnym zachodzących w mózgu. Mimo licznych badań, dalej nie udało się znaleźć ostatecznych przyczyn odkładania się i toksyczności Aβ oraz NFT. Ciężko więc naukowcom określić pierwotne przyczyny neurodegeneracji. Z tego powodu leczenie ma głównie na celu łagodzenie objawów i spowolnienie postępu choroby przy użyciu różnych metod.

Inhibitory acetylocholinoesterazy (donepezil, galantamina i rywastygmina) są najlepiej rozwiniętą formą terapii stosowaną w łagodnych i umiarkowanych stadiach choroby. Mechanizm ich działania polega na obniżeniu poziomów AβPP i produkcji Aβ. Ponadto zwiększają stężenie acetylocholiny w synapsach – neuroprzekaźnika kluczowego dla pamięci, uwagi i procesów uczenia. Przyjmujący je pacjenci uzyskali poprawę na skalach codziennych  i instrumentalnych czynności życiowych (np. higiena osobista, ubieranie się, jedzenie i picie, komunikacja) o ok. 0,1 odchylenia standardowego w porównaniu z placebo. Odpowiada to opóźnieniu pogorszenia zdolności chorego do samodzielnego funkcjonowania o 2 miesiące rocznie (Castellani i wsp., 2011).

U pacjentów z umiarkowaną do ciężkiej postacią AD podobne efekty przynosi memantyna. Blokuje ona nadmiernie pobudzone receptory NMDA, które przyczyniają się do degeneracji neuronów. Ponadto lek ten może łagodzić objawy, takie jak dezorientacja, problemy z myśleniem i zachowaniem, co również przekłada się na poprawę jakości życia pacjentów.

Poza granicami Polski zatwierdzono też dwa kolejne leki.

Ogromny wpływ na postępowanie choroby mają bliscy, których udział często bywa konieczny do zastosowania pozostałych metod terapeutycznych. To oni dbają o dietę, leki, wizyty u lekarza, a wspólne tańczenie, spacery czy wykonywanie innych czynności dodatkowo pomaga dbać o komunikację. Ponadto bliskość i zrozumienie, które towarzyszą np. wspólnemu oglądaniu zdjęć, zmniejszają stres, lęk i uczucie izolacji chorego. Wszystko to pozytywnie wpływa na stan psychiczny i zmniejsza uciążliwość choroby.

Bliscy powinni zadbać także o własne zdrowie. Dlatego to ważne, aby dowiedzieć się, jak opiekować się z osobą chorą na Alzheimera oraz z jakiej pomocy można przy tym skorzystać. Np. Fundacja Patroni oferuje dzienną opiekę nad chorym. Ponieważ rozumiemy, że każda rodzina ma inne potrzeby, umożliwiamy dostosowanie czasu pobytu do indywidualnych preferencji (od 6 do 12 godzin), a przed przyjęciem przeprowadzamy indywidualną konsultację w celu ich jak najpełniejszego zaspokojenia.

W ostatnich latach intensywnie skupiono się spowolnieniu oraz odwróceniu zmian wynikających z zaburzeń w gospodarce β-amyloidu w tkance mózgowej. Przykładem tego jest immunoterapia, która ma na celu pobudzenie układu immunologicznego do walki z tworzeniem się skupisk Aβ, co może całkowicie zatrzymać rozwój choroby. Szczególnie obiecująco wyglądają prace nad szczepionką CAD106.

Eksperymentalne terapie obejmują także leki modulujące kompleks enzymatyczny gamma-sekretazy odpowiedzialny za powstawanie amyloidu. Trwają także badania nad zastosowaniem innych substancji, takich jak:

Bez względu na użyty lek okazuje się, że największą skuteczność przynoszą terapie stosowane w początkowej fazie AD.

Choroba Alzheimera pozostaje jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Chociaż obecne metody leczenia nie pozwalają na zatrzymanie choroby, rozwój badań nad nowymi strategiami terapeutycznymi daje nadzieję na przyszłość. Najważniejsze elementy wsparcia chorych to wczesna diagnostyka, indywidualne podejście do terapii oraz zaangażowanie rodziny w proces opieki.

Źródła