Historia choroby Alzheimera – od odkrycia do współczesnych badań

Historia choroby Alzheimera obejmuje ponad 100 lat badań dotyczących diagnostyki, przyczyn i leczenia. W artykule przybliżamy fakty, które doprowadziły do rozwoju wiedzy na temat jednej z najlepiej poznanych chorób otępiennych dotykającej miliony ludzi na świecie.

Historia choroby Alzheimera rozpoczęła się od przypadku pacjentki zmagającej się z tajemniczymi zaburzeniami poznawczymi. Opieką otoczył ją niemiecki neurolog Alois Alzheimer, a jego odkrycia zapoczątkowały badania nad jednym z najpoważniejszych wyzwań współczesnej medycyny nazwanym od jego nazwiska.

Alois Alzheimer (1864-1915) studiował medycynę na Uniwersytecie w Würzburgu, a następnie kontynuował pracę w klinikach psychiatrycznych we Frankfurcie nad Menem i Monachium, zdobywając doświadczenie w leczeniu zaburzeń psychicznych. Przełomem w jego karierze było zbadanie przypadku 51-letniej Auguste Deter. Kobieta została przyjęta do szpitala z powodu postępujących zaburzeń pamięci, dezorientacji i gwałtownych zmian nastroju. Alzheimer przez pięć lat monitorował rozwój jej choroby, a po jej śmierci przeprowadził sekcję mózgu, odkrywając obecność dwóch charakterystycznych zmian uznawanych za przyczynę objawów otępienia. Jego zapiski stały się podstawą diagnostyki choroby Alzheimera.

Chociaż to Alois Alzheimer dokonał odkrycia, które zmieniło bieg historii medycyny, za upowszechnienie jego badań odpowiadał Emil Kraepelin. W 1910 roku Kraepelin opisał, jak przebiega choroba Alzheimera w swoim podręczniku psychiatrii i po raz pierwszy użył znanej dzisiaj nazwy. Od tego momentu badania nad otępieniem zaczęły nabierać tempa. Do najważniejszych wydarzeń w historii choroby Alzheimera należą:

William Gowers (1845-1915) był jednym z pionierów neurologii. Jego dzieło „Manual of Diseases of the Nervous System” stanowiło przełom w diagnostyce i leczeniu chorób układu nerwowego. Chociaż sam nie zajmował się bezpośrednio chorobą Alzheimera, jego prace stworzyły fundamenty pod rozwój neurologii klinicznej, w tym badań nad otępieniem.

Rita Levi-Montalcini (1909-2012), włoska neurobiolog, została uhonorowana Nagrodą Nobla za odkrycie czynnika wzrostu nerwów (NGF). Jej badania nad regeneracją i różnicowaniem komórek nerwowych miały ogromny wpływ na zrozumienie mechanizmów związanych z neurodegeneracją.

Pierwsze koncepcje dotyczące choroby Alzheimera były ograniczone do przypadków młodszych pacjentów. Początkowo sądzono, że otępienie w starszym wieku to tzw. „otępienie starcze”, niepowiązane z opisanym przez Alzheimera schorzeniem. Dopiero w latach 60. XX wieku uznano, że zarówno przypadki młodzieńcze, jak i te występujące u osób starszych mogą mieć wspólną przyczynę.

Różnice między otępieniem starczym a chorobą Alzheimera pozwoliły lepiej zrozumieć badania prowadzone przez naukowców takich jak Konrad Riedel i Karl Bonhoeffe. U pacjentów z chorobą Alzheimera obok zaburzeń pamięci obserwowano także trudności w rozpoznawaniu bliskich osób, problemy z mówieniem oraz dezorientację przestrzenną.

Współczesna nauka potwierdza, że choroba Alzheimera ma wieloczynnikowe podłoże, obejmujące zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Dwa główne biomarkery choroby – amyloid beta i białko tau – są głównym obiektem badań nad przyczynami oraz metodami leczenia. Zaawansowane techniki diagnostyczne, takie jak pozytonowa tomografia emisyjna (PET) oraz analiza płynu mózgowo-rdzeniowego, pozwalają na wykrycie złogów amyloidu beta na wczesnych etapach choroby.

Badania prowadzone w Kolumbii na populacji 500 osób z mutacją genu PSEN1 dostarczyły cennych informacji o przebiegu choroby Alzheimera (dzienniknaukowy.pl, 2023). U uczestników badania wykazano, że zmiany neurodegeneracyjne pojawiają się na długo przed wystąpieniem objawów klinicznych. Dzięki tym badaniom opracowano wczesne metody diagnostyczne oraz strategie terapeutyczne, które mogą opóźniać rozwój objawów.

W ramach międzynarodowych projektów naukowcy starają się nie tylko zrozumieć mechanizmy choroby, ale także opracować szczepionki oraz leki zapobiegające gromadzeniu się toksycznych białek w mózgu. Nowoczesne terapie eksperymentalne obejmują również leczenie immunologiczne, które polega na stymulowaniu układu odpornościowego do rozkładu patologicznych złogów amyloidu.

Historia badań nad chorobą Alzheimera jest bardzo bogata i pokazuję dużą determinację lekarzy i badaczy. Od odkrycia Aloisa Alzheimera po współczesne próby leczenia i wczesnej diagnozy – naukowcy na całym świecie dążą do opracowania skutecznych terapii. Chociaż przed badaczami wciąż wiele wyzwań, najnowsze osiągnięcia w zakresie genetyki i neurobiologii dają nadzieję na skuteczniejsze leczenie i poprawę jakości życia pacjentów.

Źródła: