Leczenie ran u seniorów stanowi duże wyzwanie medyczne ze względu na spowolnione procesy regeneracyjne. Aby uniknąć pogorszenia stanu, warto stosować wielokierunkową strategię oraz sięgać po inne skuteczne środki, takie jak fibryna bogatopłytkowa.
Leczenie ran u osób starszych w dużej mierze zależy od przyczyny ich powstania. Zazwyczaj jednak sprowadza się do połączenia następujących kroków:
- Stosowanie odpowiednich opatrunków. Opatrunki (hydrokoloidowe, poliuretanowe, alginiany), które utrzymują wilgotne środowisko, przyspieszają regenerację tkanki oraz wspierają rozpuszczanie martwicy. Jednak trzeba je regularnie wymieniać, aby zbierający się pod nimi wysięk nie doprowadził do zakażenia sąsiadującej skóry. Należy też pamiętać, że nie w każdej patologii to pomaga.
- Zwalczanie infekcji. Wszelkie zanieczyszczenia pojawiające się w ranie utrudniają jej gojenie. Dlatego należy ją wielokrotnie oczyszczać poprzez stosowanie maści zawierającej enzymy trawiące białka i kwasy nukleinowe, a także antyseptyki z jodem i srebrem w odpowiednich formach.
- Prawidłowe odżywianie. Dieta bogata w białka, witaminy (zwłaszcza C, E, D) oraz minerały (jak cynk) wspomaga procesy regeneracji tkanek i zwiększa odporność organizmu na infekcje.
- Kontrola poziomu cukru. U osób starszych cierpiących na cukrzycę ważne jest utrzymanie stabilnego poziomu glukozy, ponieważ wysokie stężenie cukru we krwi opóźnia gojenie ran.
- Regularna aktywność fizyczna. Jeśli to możliwe, powinno się wykonywać ćwiczenia ruchowe, ponieważ regularna aktywność fizyczna poprawia krążenie, co przyspiesza dostarczanie tlenu i substancji odżywczych do ran.
- Regularna zmiana pozycji ciała u unieruchomionych pacjentów odpowiednia higiena skóry pozwala zapobiec nawracaniu ran odleżynowych.
- Różnorodne terapie wspomagające, takie jak fibryna bogatopłytkowa (PRF), przyspieszają proces regeneracji tkanki.
Czym jest fibryna bogatopłytkowa?
Fibryna bogatopłytkowa (ang. platelet-rich fibrin, PRF) to preparat uzyskany z pobranej niewielkiej ilości krwi żylnej pacjenta, bez dodatku antykoagulantów. W wyniku wolnego wirowania świeża krew rozdziela się na komponenty – powstaje skoncentrowana fibryna o konsystencji żelu, zawierająca zagęszczone płytki krwi wraz z szeregiem czynników wzrostu, jak:
- Czynnik wzrostu pochodzenia płytkowego (PDGF),
- Transformujący czynnik wzrostu beta (TGF-β),
- Naskórkowy czynnik wzrostu (EGF),
- Śródbłonkowy czynnik wzrostu (VEGF),
- Insulinopodobny czynnik wzrostu I (IGF-I),
- Płytkowy naskórkowy czynnik wzrostu (PDEGF),
- Płytkowy czynnik angiogenezy (PDAF),
- Czynnik płytek krwi 4 (PF-4),
- Cytokiny.
Skondensowane trombocyty w probówce są naturalnie aktywowane i powoli uwalniają czynniki wzrostu. Trójwymiarowa struktura fibryny chroni czynniki wzrostu przed podziałem, co pozwala na ich stopniowe wydzielanie i długotrwałe działanie. Stężenie czynników wzrostu osiąga szczyt między 7. a 14. dniem i utrzymuje się na wysokim poziomie przez około 28 dni [1].
Zastosowanie fibryny bogatopłytkowej w leczeniu ran u seniorów
Fibryna bogatopłytkowa podana bezpośrednio na ranę bardzo szybko i dokładnie imituje naturalne procesy naprawcze, w tym:
- Pobudza powstawanie nowych naczyń krwionośnych (angiogenezę) oraz produkcję kolagenu,
- Wspiera migrację komórek regenerujących tkanki,
- Może przyczyniać się do odbudowy uszkodzonej tkanki kostnej (osteogenezy).
Taki „opatrunek płytkowy” jest w pełni biokompatybilny, ponieważ pochodzi z własnych tkanek pacjenta, dzięki czemu nie wywołuje reakcji alergicznych ani odrzucenia immunologicznego. Co więcej, fibryna PRF zmniejsza miejscowy stan zapalny – redukuje obrzęk i ból oraz chroni przed przewlekłym zapaleniem hamującym gojenie.
Terapia ta szczególnie zyskuje na znaczeniu u pacjentów w wieku senioralnym, u których naturalne tempo gojenia jest obniżone. Dowodzą tego badania, w których wzięło 16 pacjentów w średnim wieku 63 lat. Zastosowanie u nich fibryny bogatopłytkowej doprowadziło do pełnego zagojenia rany u 62% pacjentów (po średnio 4 aplikacjach preparatu), a u kolejnych 4 pacjentów uzyskano ponad 50% zmniejszenie powierzchni ran. Średni czas rekonwalescencji wyniósł 2,12 miesiąca (zakres: 10 dni do 4 miesięcy) [1].
Dla kogo i w jakich przypadkach jest zalecana?
Fibryna bogatopłytkowa znajduje zastosowanie nie tylko w leczeniu przewlekłych ran u seniorów (np. odleżyn, ran o etiologii żylnej lub cukrzycowej), ale też w terapii ran pourazowych lub pooperacyjnych – tych, które mimo standardowego leczenia nie chcą się zagoić w typowym czasie. Szczególnie może to dotyczyć chirurgii stomatologicznej i implantologicznej z uwagi na częstość występowania stanów zapalnych, chorób przyzębia oraz rozległego uszkodzenia tkanek.
Poza tym fibryna bogatopłytkowa może przyspieszać gojenie się blizn u osób, u których choroby towarzyszące (cukrzyca, miażdżyca, niewydolność krążenia, neuropatie) czy inne czynniki zaburzają ten proces. Ponieważ jej zastosowanie może sprzyjać przebudowie kolagenu nawet w przypadku ran już wygojonych, fibryna okazuje się pomocna w chirurgii plastycznej w wygładzaniu blizn.
Czy warto skorzystać z fibryny bogatopłytkowej podczas leczenia ran?
Nowoczesna terapia fibryną bogatopłytkową wydaje się bardzo obiecująca, co potwierdzają zarówno doświadczenia kliniczne, jak i badania naukowe. Coraz więcej specjalistów leczenia ran podkreśla, że metody wykorzystujące autologiczne czynniki wzrostu (jak PRP i PRF) rzeczywiście przyspieszają gojenie się ran przewlekłych. W Polsce technika ta została uznana na tyle skuteczną, że Agencja Oceny Technologii Medycznych i Taryfikacji (AOTMiT) zarekomendowała włączenie zabiegów z fibryną bogatopłytkową do koszyka świadczeń gwarantowanych w leczeniu szpitalnym ran przewlekłych. W analizach AOTMiT stwierdzono m.in., że podanie fibryny znacznie skraca czas gojenia ran – u pacjentów hospitalizowanych odnotowano skrócenie pobytu w szpitalu z 16 do około 10 dni [2]. Taką formę leczenia ran proponuje coraz więcej nowoczesnych placówek medycznych, również przychodnia EMC Silesia.
Podsumowanie
Fibryna bogatopłytkowa stanowi obecnie jedno z najciekawszych osiągnięć medycyny regeneracyjnej w obszarze leczenia ran. Dla seniorów zmagających się z trudno gojącymi się ranami jest to szansa na przyspieszenie procesu zdrowienia w sposób naturalny i bezpieczny. Liczne obserwacje kliniczne potwierdzają, że dzięki fibrynie rany goją się szybciej, a ryzyko powikłań ulega zmniejszeniu. Co ważne, fibryna bogatopłytkowa jest terapią przystępną dla pacjenta – zabiegi są krótkie, prawie bezbolesne i wykonywane ambulatoryjnie. Jej skuteczność i bezpieczeństwo zostały potwierdzone naukowo, a także docenione przez ekspertów.
Bibliografia
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34275723/#:~:text=Results%3A%20%20The%20mean%20number,the%20mean%20number%20of%20applications. [dostęp: 12.03.2025].
- https://forumleczeniaran.pl/osocze-i-fibryna-leczenie-ran/#:~:text=W%20rekomendacji%20Prezesa%20AOTMiT%20wskazano%2C,bogatop%C5%82ytkowego%20osocza%20lub%20bogatop%C5%82ytkowej%20fibryny. [dostęp: 12.03.2025].
